[Var1] to temat, który wywołał duże zainteresowanie w dzisiejszym społeczeństwie. Z biegiem czasu nabrało niezaprzeczalnego znaczenia w różnych obszarach, od polityki po technologię. W miarę jak wkraczamy w erę cyfrową, [Var1] stała się kluczową kwestią, która wpływa bezpośrednio i pośrednio na nasze życie. Jego wpływ sięga od kwestii osobistych po globalne, a dyskusja i analiza mają fundamentalne znaczenie dla zrozumienia świata, w którym żyjemy. W tym artykule zbadamy różne perspektywy [Var1] i jego wpływ na współczesne społeczeństwo.
Według danych z roku 2002 Augustów ma obszar 80,93 km², w tym:
użytki rolne: 27%
użytki leśne: 35%
Miasto stanowi 4,88% powierzchni powiatu. W 2010 Augustów zajmował pod względem powierzchni 47. miejsce w kraju i 2 w woj. podlaskim.
W 1973 do Augustowa przyłączono miejscowości: Przewięź, Sajenek, Studzieniczna, Swoboda i Wojciech oraz obszar lasów państwowych (fragment Puszczy Augustowskiej) o powierzchni 1674 ha wraz z jeziorami: Białe Augustowskie, Rospuda Augustowska, Sajenek, Sajenko, Sajno i Studzieniczne. W związku z tym zwarta zabudowa miejska zajmuje tylko niewielką część w centrum obszaru administracyjnego miasta, zaś większość powierzchni miasta stanowią lasy i jeziora.
Zwyczajowo oraz w dokumentach Urzędu Miejskiego wydzielane są też dzielnice i osiedla: Bema (Koszary), Glinki, Konopnickiej, Limanowskiego (Baraki), Norwida, Ogrody, Południe, Prądzyńskiego (Śródmieście), Przylesie, Rynek Zygmunta Augusta, Silikaty, Ślepsk, Wojska Polskiego.
Ochrona przyrody
Augustów leży na terenie Zielonych Płuc Polski. W granicach Augustowa znajduje się w całości florystyczny rezerwat przyrody Brzozowy Grąd (na wyspie Jeziora Studzienicznego) oraz część rezerwatu przyrody Stara Ruda (przy wschodniej granicy miasta z gminą Płaska). Augustów leży też na Obszarze Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie”.
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2017 miasto liczyło 30 270 mieszkańców.
Podział demograficzny
Opis
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Jednostka
osób
%
osób
%
osób
%
Populacja
30 270
100
15 971
52,76
14 299
47,24
Gęstość zaludnienia
374,17
197,42
176,75
W 2010 miasto zajmowało pod względem liczby ludności 147. miejsce w kraju i 4 w woj. podlaskim.
Piramida wieku mieszkańców Augustowa w 2014 roku:
Ludność Augustowa na przestrzeni wieków
Zmiany liczby ludności Augustowa od XVII w. do czasów współczesnych.
Do końca XIII wieku tereny dzisiejszego Augustowa należały do ziem zamieszkiwanych przez plemię Jaćwingów, pokonanych ostatecznie w 1283 roku przez zakon krzyżacki. Po upadku Jaćwieży ziemie te wyludniły się i nie były zasiedlane do roku 1422, kiedy to pokój melneński ustalił przebieg granic na tym terenie i zaczęła się ponowna kolonizacja. Pod koniec XIV wieku nad rzeką Nettą istniał niewielki zamek krzyżacki Metenburg, doszczętnie zniszczony przez wielkiego księcia Witolda w 1392 roku, jednak nie jest pewne, czy był zlokalizowany w obrębie współczesnego miasta.
Według legendy Augustów zawdzięcza swoje powstanie pierwszej schadzce Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny, dla upamiętnienia której król założył w jej miejscu miasto. W istocie pierwsza pisana wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło u przeprawy rzecznej. W 1526 roku powstała tu karczma wystawiona przez Jana Radziwiłła na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Litwy i Białorusi do Prus, Warszawy i Krakowa.
W 1795 roku miasto zajęli Prusacy, a w latach 1807 i 1812 wojska napoleońskie. Lekką poprawę rozwoju przyniósł XIX wiek. Po Kongresie wiedeńskim w roku 1815 Augustów znalazł się w granicach Królestwa Polskiego (Kongresowego). Został stolicą nowo utworzonego województwa augustowskiego, a od 1837 roku guberni augustowskiej. Urzędy tymczasowo umieszczono w Suwałkach z braku odpowiednich budynków. Projekty rozbudowy Augustowa w stylu klasycystycznym opracował Henryk Marconi. W roku 1825 pod kierunkiem Ignacego Prądzyńskiego rozpoczęto budowę Kanału Augustowskiego.
Rozwój Augustowa został przerwany przez wybuch powstania listopadowego. W okolicach Augustowa toczyły się walki, zaś miasto przechodziło z rąk do rąk. Po powstaniu nie zrealizowano planów rozbudowy miasta. Kanał Augustowski ukończono w 1839 roku, jednak nie zyskał on planowanego znaczenia gospodarczego. Również w czasie powstania styczniowego w okolicach Augustowa toczyły się walki, podczas których szczególnie zasłynął oddział pod dowództwem Józefa „Wawra” Ramotowskiego.
W roku 1899, w związku z budową koszar carskich, Augustów uzyskał połączenia kolejowe. W XIX wieku w regionie kwitł przemyt, spowodowany bliskim położeniem miasta z granicą Prus i Rosji.
22 czerwca 1941, po bitwie pod Augustowem, miasto zostało zajęte przez Niemców. W latach 1941–1944 Augustów znajdował się w granicach Bezirk Bialystok. W sierpniu 1941 Niemcy utworzyli w Augustowie getto dla ludności żydowskiej. Zostało ono zlikwidowane 2 listopada 1942.
Od połowy lat dwudziestych XX wieku Augustów stał się popularnym letniskiem. Od 1993 roku miasto posiada status uzdrowiska (bogate złoża borowiny, w okolicy źródła wód mineralnych).
Kanał Augustowski (1824–1839) – najważniejszy zabytek regionu, w 2007 uznany za pomnik historii, oryginalne są śluzy Przewięź i Swoboda (obie z lat 1826–1827), położone przy administracyjnych granicach miasta, śluza Augustów powstała w latach 1947–1948 obok pierwotnego obiektu.
Układ urbanistyczny centrum miasta z XVI–XIX w. (częściowo).
Budynek Zarządu Portu (1829) – ul. 29 Listopada 5a (nazywanym błędnie dworkiem Prądzyńskiego), mieści się w nim Dział Historii Kanału Augustowskiego, wchodzący w skład Muzeum Ziemi Augustowskiej.
Dom Turysty (1939) – ul. Sportowa 1, modernistyczny hotel na Białej Górze nad jeziorem Necko, zaprojektowany przez Macieja Nowickiego, współtwórcę gmachu ONZ w Nowym Jorku, obecnie Zajazd Turystyczny Hetman.
Kościół MB Częstochowskiej (koniec XIX w.) – ul. Kardynała Wyszyńskiego 2A, zbudowany jako cerkiew garnizonowa.
Cmentarz parafialny w Augustowie (pocz. XIX w.) – ul. Zarzecze, najstarszy nagrobek pochodzi z 1839, na cmentarzu jest też kilka żeliwnych nagrobków z poł. XIX w., odlanych w Hucie Sztabińskiej.
We wsi Jaminy (gm. Sztabin) znajduje się drewniany kościół z 1780, który do roku 1845 stał w Augustowie w miejscu obecnej Bazyliki Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Obiekty historyczne
Obiekty o wartości historycznej z terenu Augustowa, które nie znajdują się w rejestrze zabytków:
Koszary (lata 90. XIX w.) – dawne obiekty wojskowe na os. Bema, w dwudziestoleciu międzywojennym zajmowane przez 1 Pułk Ułanów Krechowieckich, po II wojnie światowej przeznaczone na cele mieszkaniowe, edukacyjne i przemysłowe. Zachowały się oryginalne drewniane i murowane budynki.
Budynek II Liceum Ogólnokształcącego (1927) – al. Kardynała Wyszyńskiego, wybudowany na potrzeby seminarium nauczycielskiego, pierwszej szkoły średniej w Augustowie.
Willa Jana Zasztowta (lata 20. XX w.) – nad jeziorem Necko, styl modernistyczny.
Budynek Gimnazjum nr 1 (1931) – ul. Młyńska.
Yacht Klub Polski (1934) – półwysep Dąbek nad Jeziorem Białym, drewniany pensjonat, nazywany też Willą Prezydenta (wypoczywał w nim prezydent Ignacy Mościcki).
Zabudowania tartaku i domy pracowników – położone w dzielnicy Lipowiec, w tym drewniany Dom Drzewiarza w stylu zakopiańskim przy ul. Tartacznej (1937), mieszczący dawniej klub.
Budynek Szkoły Podstawowej nr 4 (1938) – ul. Marii Konopnickiej, pierwotnie modernistyczny.
Drewniane domy wybudowane w dwudziestoleciu międzywojennym z przeznaczeniem m.in. na wille i pensjonaty letniskowe, zwłaszcza w dzielnicy Zarzecze.
Młyn na ul 29 listopada – obecnie częściowo spalony – najstarszy budynek w mieście (pierwotnie folusz, skład celny obok pierwotnej grobli na rzece Netcie), wstępnie datowany na XVI w.
Cmentarz parafialny – ul. Zarzecze, główny cmentarz Augustowa, założony na pocz. XIX w., podlega parafii katolicką Najświętszego Serca Jezusowego, w południowej jego części położone są kwatery prawosławne, na cmentarzu znajduje się zabytkowa drewniana kaplica Truszkowskich, wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz w Studzienicznej – cmentarz katolicki założony w 2 poł. XIX w., wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz żołnierzy radzieckich – ul. Zarzecze, w płn.-zach. narożniku cmentarza parafialnego, pochowanych jest na nim 1509 żołnierzy radzieckich poległych w czasie II wojny światowej, wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz żydowski – ul. Zarzecze, obok cmentarza parafialnego, zachowało się tylko kilka nagrobków, w 1981 ustawiono na nim pamiątkowy obelisk.
Cmentarz wojenny w Sajenku – położony w lesie za Sajenkiem w pobliżu linii kolejowej nr 40, pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
Cmentarz wojenny w Studzienicznej – położony w lesie między Sajenkiem a Studzieniczną, pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
Planowane jest założenie nowego cmentarza komunalnego. Pierwotnie jego lokalizację ustalono między ul. Rajgrodzką a szosą do Ełku. Jednak w czerwcu 2015r. przystąpiono do uchwalanie miejscowego planu dla lokalizacji w rejonie przecięcia rzeki Turówki z granicą administracyjną miasta (działka nr 79, części działek nr 74, 75, 80/1, 80/2 - obręb geodezyjny nr 1 gminy miejskiej Augustów) w sąsiedztwie części wsi Żarnowo Trzecie, Żarnowo Drugie i Biernatki.
Gospodarka
W Augustowie działają stocznie jachtowe Balt Yacht oraz Ślepsk, należące do największych przedsiębiorstw tego typu w Polsce i eksportujące większość produkcji do Europy Zachodniej. Ponadto mniejsze stocznie, np. Texas, Mirage, producenci kajaków i łódek oraz dostawcy materiałów: Brunswick Marines, Demex i in.
Z innych wymienić należy producenta maszyn dla rolnictwa – POM oraz przedsiębiorstwo drogowe APB S.A./ BMTI. Ponadto w mieście rozwija się przemysł spożywczy: wytwórnia wód gazowanych (woda „Augustowianka”) i gospodarstwo rybackie, niewielki przemysł drzewny zlokalizowany na terenie miasta i okolic ze względu łatwy dostęp do surowca; tartaki oraz zakłady stolarskie, wielki tartak działający od 1916 r., fabryka obuwia oraz uruchomiona w 1972 roku cegielnia silikatowa upadły w latach 90. XX wieku. Do lutego 2013 roku funkcjonowała mleczarnia (Jogurt Augustowski). Zakład był częścią grajewskiego „Mlekpolu”. Produkcja została przeniesiona do zmodernizowanego zakładu w Sokółce.
Handel
W mieście znajduje się wiele podmiotów gospodarczych o podłożu handlowym.Dominują głównie małe sklepy, choć w przeciągu kilku ostatnich lat powstało kilka marketów między innymi: Kaufland, Lidl, Biedronka (5), Polomarket.
W kwietniu 2009 została uruchomiona galeria handlowa Marjon. Pierwszy tego typu obiekt w północnej części woj. podlaskiego. Ma ona 4 tys. m². Galeria znajduje się przy ulicy Mazurskiej przy DK16 droga na Ełk/Olsztyn.
Turystyka
Augustów to najważniejszy ośrodek turystyczny i wypoczynkowy na obszarze Puszczy Augustowskiej (ze stanicą wodną); znane uzdrowisko klimatyczne. Walory turystyczne są związane głównie z położonymi w pobliżu jeziorami. Są tu liczne wypożyczalnie sprzętu wodnego, plaże, atrakcje turystyczne (m.in. tor do jazdy na nartach wodnych o długości 740 m, statki wycieczkowe itp.). Kanał Augustowski służy do sezonowej obsługi ruchu turystycznego. W trakcie VII apostolskiej pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II „Dzień odpoczynku” (środę 9 czerwca 1999 roku) spędził między innymi na pływaniu statkiem po jeziorach i Kanale Augustowskim. Co roku oferta turystyczna powiększa się. W sezonie letnim odbywa się tutaj wiele koncertów i imprez plenerowych. Corocznie pod koniec lipca w Augustowie odbywają się Mistrzostwa Polski w „Pływaniu na Byle Czym”.
Uzdrowisko
W Augustowie prowadzone jest leczenie uzdrowiskowe w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby reumatologiczne, choroby naczyń obwodowych, osteoporoza.
Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane torfy ze złoża „Kolnica” zaliczone do kopalin leczniczych podstawowych.
W Augustowie znajduje się sanatorium uzdrowiskowe i zakład przyrodoleczniczy. Uzdrowisko Augustów posiada park zdrojowy ze ścieżką ruchową o długości 1000 m.
W 1971 Augustów został uznany za miejscowość z częściowymi prawami uzdrowiska, zaś pełny status miejscowości uzdrowiskowej uzyskał w 1993. Od 1976 nad jeziorem Necko funkcjonuje Sanatorium Uzdrowiskowe „Augustów”, specjalizujące się w okładach borowinowych.
Miasto jest drogowym węzłem komunikacyjnym, a jego szczególne znaczenie wynika z połączenia z Litwą. Przez Augustów przebiegają drogi tranzytowe do przejść granicznych w Budzisku nr 8 i w Ogrodnikach nr 16.
Obecnie w Augustowie komunikację miejską prowadzi Przedsiębiorstwo Transportowe „Necko” sp. z o.o. W związku z tym, że Augustów posiada status uzdrowiska Zakład Komunikacji Miejskiej w Augustowie prowadzi sukcesywną wymianę taboru na autobusy niskopodłogowe spełniające normę EURO2 i wyższe normy, dostosowane do przewozu osób starszych i niepełnosprawnych. W maju 2022 ZKM eksploatował 8 autobusów – 2 Solarisy Urbino 10, 2 Solarisów Alpino i 4 Solarisy Urbino 8,6.
ZKM obsługuje następujące linie:
Linia nr 1: Silikaty – Turystyczna – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – I Płk Ułanów Krechowieckich – Komunalna – Tytoniowa – Komunalna – I Płk Ułanów Krechowieckich – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – Partyzantów – Szpitalna – Zarzecze – Mostowa – Rynek Zygmunta Augusta – Polna – Jonkajtysa – Wojska Polskiego – Mickiewicza – Chreptowicza – Brzostowskiego – 29. Listopada – Waryńskiego/Przychodnia. Powrót: WARYŃSKIEGO/PRZYCHODNIA – Obrońców Westerplatte – Sucharskiego – Brzostowskiego – Chreptowicza – Norwida – Wojska Polskiego – Jonkajtysa – Polna – Rynek Zygmunta Augusta – Mostowa – Zarzecze – Szpitalna – Partyzantów – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – Turystyczna – Dworzec PKP – Silikaty
Linia nr 2: Tartaczna – Turystyczna – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – 29. Listopada – 3. Maja – Rynek Zygmunta Augusta – Polna – Jonkajtysa – Wojska Polskiego – Mazurska – Wojska Polskiego – Arnikowa – Słowackiego – Chreptowicza – Obrońców Westerplatte – Sucharskiego/Pływalnia. Powrót: Sucharskiego/Pływalnia – Brzostowskiego – Chreptowicza – Mazurska – Arnikowa – Słowackiego – Wojska Polskiego – Jonkajtysa – Polna – Rynek Zygmunta Augusta – 3.Maja – 29. Listopada – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – Turystyczna – Tartaczna
Linia nr 3: Jonkajtysa – Wojska Polskiego – Mickiewicza – Norwida – Wojska Polskiego – Arnikowa – Słowackiego – Chreptowicza – Obrońców Westerplatte – Sucharskiego – Brzostowskiego – 29. Listopada – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – Tytoniowa – Komunalna/Zajezdnia.
Linia nr 4: Tartaczna – Turystyczna – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – Partyzantów – Letniskowa – Szpitalna – Zarzecze – Mostowa – Nowomiejska – Nowomiejska/Os. Borki. Powrót: Nowomiejska/Os. Borki – Aleja Jana Pawła II – Rajgrodzka – Zygmuntowska – Jonkajtysa – Wojska Polskiego – Mickiewicza – Norwida – Wojska Polskiego – Chreptowicza – Brzostowskiego – 29. Listopada – Aleja Kardynała Wyszyńskiego – Turystyczna – Tartaczna.
W lipcu i sierpniu komunikacja miejska w Augustowie jest bezpłatna dla osób urodzonych w Augustowie i turystów, którzy wykupili Augustowską Kartę Turysty.
Komunikacja dalekobieżna
Dominującą rolę odgrywa przedsiębiorstwo PKS Suwałki. W Augustowie można spotkać też autobusy PKS Białystok, PKS Łomża, PKS Warszawa, PKS Olsztyn, PKS Siemiatycze i Arriva.
ACE (Augustowskie Centrum Edukacyjne), gdzie można również dokształcać się, po ukończeniu szkoły średniej
Zespół Szkół Technicznych im. gen. I. Prądzyńskiego
W odrestaurowanym budynku z 1927 roku, będącym siedzibą powołanego w 1992 r. II LO i zarazem najstarszym budynkiem szkolnym Augustowa, w przeszłości miały siedzibę: Państwowe Seminarium Nauczycielskie (1927–36), Państwowe Gimnazjum Koedukacyjne (1933–39), 4-klasowa Szkoła Ćwiczeń, Państwowe Liceum i Gimnazjum (1937–39, 1945–48), Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Licealnego (1948–50), Liceum Pedagogiczne (1950–67), Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących (1964–75), Liceum Ogólnokształcące im. G. Piramowicza (1968–75), Szkoła Podstawowa nr 3 (1975–88) i Szkoła Podstawowa nr 4 (1993–94).
Główną instytucją organizującą życie kulturalne w mieście są Augustowskie Placówki Kultury, w skład których wchodzą:
Miejski Dom Kultury (rynek Zygmunta Augusta 9) – w domu kultury działa m.in. Klub Podróżnika, Klub Long Play, Klub Babiniec, ponadto organizowane są wieczory literackie, wystawy czasowe, warsztaty i konkursy.
Dział Etnograficzny (ul. Hoża 7) prezentuje stałą wystawę poświęconą kulturze ludowej regionu, a także wystawy czasowe, związane m.in. z historią miasta
Dział Historii Kanału Augustowskiego (ul. 29 Listopada 5a) mieści wystawę stałą „Historia budowy i eksploatacji Kanału Augustowskiego, z podkreśleniem roli gen. Ignacego Prądzyńskiego”, wzbogaconą projekcją filmów.
Miejska Biblioteka Publiczna (ul. Hoża 7) – posiada ok. 87 tys. woluminów w wypożyczalni dla dzieci, dorosłych i czytelni oraz 2 filiach.
Ponadto w mieście działają:
Osiedlowy Dom Kultury Spółdzielni Mieszkaniowej w Augustowie – istnieją w nim m.in. sekcje: taneczne, plastyczna, literacka, szachowa, brydża sportowego, zespół szantowy.
Dyskusyjny Klub Filmów Dokumentalnych „Okno na świat” – przedsięwzięcie współorganizowane przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” z Warszawy oraz Augustowskie Placówki Kultury.
„Przegląd Augustowski” – miesięcznik redagowany przez augustowskie placówki kultury
„Przegląd Powiatowy” – tygodnik
„Augustowski Reporter” – miesięcznik
Ponadto Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe z siedzibą w Suwałkach wydaje „Rocznik Augustowsko-Suwalski”, w którym publikowane są prace augustowskich historyków.
↑Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
↑Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 5.
↑ abcJerzy Antoniewicz: Dzieje osadnictwa w powiecie augustowskim od XV do końca XVIII wieku. W: Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego. Jerzy Antoniewicz (red. nacz.). Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 13–294, seria: Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego, nr 9. OCLC11755555. . (pol.).
↑ abCzesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 89. ISBN 83-01-00065-1.
↑(§ 6. Statut Uzdrowiska Augustów) Uchwała Nr XXXII/207/09 Rady Miejskiej w Augustowie z dnia 3 lipca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2009 r. Nr 155, poz. 1689).
↑(§ 5. Statut Uzdrowiska Augustów) Uchwała Nr XXXII/207/09 Rady Miejskiej w Augustowie z dnia 3 lipca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2009 r. Nr 155, poz. 1689).
↑Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXII/207/09 Rady Miejskiej w Augustowie z dnia 3 lipca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2009 r. Nr 155, poz. 1689).