W dzisiejszym świecie Beresteczko to temat, który staje się coraz bardziej istotny. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie w gospodarce czy wpływ na kulturę, Beresteczko stał się przedmiotem zainteresowania zarówno ekspertów, jak i ogółu społeczeństwa. Dzięki szerokiemu zakresowi implikacji oraz zdolności do wywoływania debaty i refleksji, Beresteczko ugruntował swoją pozycję kluczowego tematu bieżącego programu. W tym artykule zbadamy różne aspekty Beresteczko, analizując jego pochodzenie, ewolucję w czasie i możliwą przyszłość. Ponadto zbadamy rolę, jaką Beresteczko odgrywa w codziennym życiu ludzi i jego znaczenie w kontekście globalnym.
W 1648 roku liczba Żydów mieszkających w Beresteczku sięgnęła około 1000 osób. Kozacy Chmielnickiego podczas pogromów zamordowali około 200 rodzin żydowskich.
W dniach 28–30 czerwca 1651 roku nieopodal Beresteczka, na prawym brzegu Styru odbyła się słynna bitwa wojsk Jana Kazimierza z przeważającymi siłami kozackimi pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego, posiłkowanymi wojskami tatarskimi. Polacy odnieśli druzgocące zwycięstwo.
Od 1765 roku miasto należało do Zamojskich, a od 1795 roku do Platerów.
W mieście istniała gmina żydowska, należało do niej w 1765 roku 872 członków, w tym 632 zamieszkujących w samym mieście.
Pod koniec XVIII w. mieszkańcy Beresteczka (bez 5 osób) wymarli na dżumę.
Gmina żydowska odrodziła się po epidemii tyfusu. W 1847 roku liczyła 1927 członków, w 1897 roku – 2251. W 1850 roku funkcjonowały 4 synagogi, w tym 2 chasydzkie. W 1901 roku działały szkoła męska Kahana oraz żydowski szpital.
W II Rzeczypospolitej Beresteczko było siedzibą gminy, w powiecie horochowskim, w województwie wołyńskim. 15 kwietnia 1934 roku miasto i gmina wiejska Beresteczko wzajemnie wymieniły się częścią swoich terytoriów.
Żydzi zamieszkiwali rynek i sąsiednie ulice, w tym stare dworki z facjatkami, wybudowane w XVIII i XIX wieku. Zajmowali się przede wszystkim przetwórstwem spożywczym na potrzeby rynku lokalnego, handlem i rzemiosłem. W 1918 została uruchomiona szkoła hebrajska, która następnie została włączona do sieci Tarbut. Działały biblioteka żydowska i od 1930 roku Żydowski Bank Ludowy. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku zastępcą burmistrza Beresteczka był Boruch Forer. Przed wybuchem wojny funkcjonowało 6 bóżnic, w tym 3 chasydzkie. Gmina żydowska posiadała własny cmentarz.
Po agresji ZSRR na Polskę, Beresteczko znalazło się pod okupacją sowiecką. Zdelegalizowano wszystkie partie polityczne i organizacje społeczne, zamknięto wszelkie niezależne instytucje. Znacjonalizowano handel i rzemiosło, co szczególnie dotkliwie odczuli Żydzi.
23 czerwca 1941 roku miasto zajęli Niemcy. 8 sierpnia 1941 roku policja niemiecka (SD z Łucka) wspomagana przez Ukraińców dokonała masowej egzekucji 300 mężczyzn narodowości żydowskiej na beresteckim podzamczu.
W 1941 roku podczas okupacji niemieckiej w Beresteczku utworzono getto dla ludności żydowskiej. Getto zostało zlikwidowane we wrześniu 1942 roku przez SD z pomocą ukraińskiej policji. 3 tys. jego mieszkańców rozstrzelano 2 km od miasta.
W 1943 roku Beresteczko było miejscem schronienia polskich uchodźców z rzezi wołyńskiej. Dla ich ochrony Niemcy powołali kilkudziesięcioosobowy oddział Schutzmannschaft złożony z Polaków, który odpierał liczne ataki UPA. Polacy stopniowo opuszczali Beresteczko, przedostając się do Małopolski Wschodniej (wówczas w granicach Generalnego Gubernatorstwa) bądź będąc wywożonymi na roboty przymusowe do III Rzeszy. 17 stycznia 1944 roku Niemcy ostatecznie ewakuowali się z Beresteczka, zabierając ze sobą Polaków, którzy trafili do obozu w Prusach Wschodnich.
Pochodzący z Beresteczka Benedykt Gajewski stworzył publikację pt. Beresteczko. Szkice i materiały z dziejów miasteczka (1993).
Zabytki
klasztor trynitarzy – od końca XVII wieku swój piąty dom zakonny na terenie Rzeczypospolitej mieli w Beresteczku trynitarze. Jego fundatorem był Tomasz Jan Karczewski, kasztelan halicki. Zapis na rzecz zakonników poczynił w 1691 roku. Po jego śmierci, zięć – Prokop Jan Granowski, starosta żytomierski, spełniając wolę teścia, wybudował w 1693 roku murowane kościół i klasztor. Pierwsze nabożeństwo odprawiono w nim w 1720 roku. W Beresteczku trynitarze posiadali także szkoły. Klasztor zniesiono w 1832 roku.
prawosławny skit – od 1908 w Beresteczku mieścił się prawosławny skitKozackie Mogiły.
obronny zamek – wybudowany został na wyspie powstałej na rzece Styr. Budowniczym był książę Symeon Fryderyk Proński, wojewoda kijowski, ożeniony z Fedorą Bohowityn. Warownia była własnością ks. Prońskich i następnych posiadaczy miasteczka. Zamek nie zachował się do czasów współczesnych.
pałac – wybudowany na początku XIX w. przez Katarzynę Platerową. Jednopiętrowy murowany pałacyk powstał w stylu klasycystycznym.
park krajobrazowy – został założony w 1805 roku przez Dionizego Miklera, twórcę parków i ogrodów na Wołyniu i Podolu. Ze względu na położenie park był jednym ze wspanialszych na Wołyniu.
Demografia i inne
W połowie XIX w. w Beresteczku mieszkało 2853 mieszkańców. Przed 1939 rokiem, miasto znajdowało się na terenie powiatu Horochów. Były tam 1 kościół katolicki i 2 cerkwie.
W tym czasie miasto (z przedmieściami: Piaski, Staryki, Krasiłowka, Jurydyka) liczyło 5633 mieszkańców.
↑Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 5 kwietnia 1934 r. o zmianie granic miasta Beresteczka w powiecie horochowskim, województwie wołyńskiem (Dz.U. z 1934 r. nr 32, poz. 292)
↑MieczysławM.OrłowiczMieczysławM., Ilustrowany przewodnik po Wołyniu: z 101 ilustracjami i mapką województwa, Łuck 1929, s. 299.
↑Холокост на территории СССР: Энциклопедия. Moskwa, 2009, s. 83. ISBN 978-5-8243-1296-6. (ros.)
↑AntoniA.MironowiczAntoniA., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2005, s. 153, ISBN 83-7431-046-4, OCLC69492148.
↑ abFilip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XV cz. 1. Warszawa: 1880-1902, s. 103–104.
Julian Ursyn Niemcewicz, Juljana Ursyna Niemcewicza, podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte, wydawcy A. Franck; B. M. Wolff, Paryż, Petersburg, 1858, s. 175–176.
A. Przezdziecki, Podole, Wołyń, Ukraina, t. 2, Wilno 1841, s. 135.
Księga Adresowa Polski, 1929, s. 214.
Józef Mańkiewicz: Beresteczko 1508-1958, dokumenty, relacje, wspomnienia. Krosno: Krośnieński Dom Kultury, 2006, s. 222. ISBN 83-89531-07-0. OCLC750106651.