Ten artykuł od 2020-01 wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. |
Moskiewskie Międzynarodowe Centrum Biznesowe | |
Informacje ogólne | |
Waluta | |
---|---|
Bank centralny | |
Rok podatkowy | |
Organizacje gospodarcze |
Wspólnota Niepodległych Państw, Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza, APEC, WTO, G20, G8 i inne |
Dane statystyczne | |
PKB (nominalny) |
1,638 bln USD (2019) |
PKB (ważony PSN) | |
PKB per capita | |
Wzrost PKB |
1,3% (2019) |
Struktura PKB | |
Inflacja | |
Wymiana handlowa | |
Eksport | |
Towary eksportowane |
ropa naftowa i produkty pochodne, gaz ziemny, metale, drewno i produkty drzewne, chemikalia, szeroka gama towarów cywilnych i wojskowych |
Główni partnerzy |
Unia Europejska 45,8% |
Import | |
Towary importowane |
maszyny, samochody, produkty farmaceutyczne, tworzywa sztuczne, półprodukty metalowe, mięso, owoce (w tym orzechy), instrumenty medyczne i optyczne, żelazo, stal |
Główni partnerzy |
Unia Europejska 38,2% |
Zatrudnienie | |
Siła robocza | |
Struktura zatrudnienia | |
Płaca minimalna | |
Stopa bezrobocia | |
Wskaźniki jakości życia | |
Ludność poniżej progu ubóstwa | |
Współczynnik Giniego | |
Wskaźnik rozwoju społecznego | |
Finanse publiczne | |
Dług publiczny | |
Deficyt budżetowy | |
Przychody budżetowe | |
Wydatki budżetowe |
Gospodarka Rosji – gospodarka mieszana zaliczana do rozwijających się, a zarazem należąca do światowej czołówki w kontekście potencjału gospodarczego, jedenasta co do wielkości na świecie pod względem nominalnej wartości PKB, natomiast pod względem wielkości PKB ważonego parytetem siły nabywczej czwarta co do wielkości w Azji (po gospodarkach Chin, Indii i Japonii) i szósta na świecie (po Chinach, Stanach Zjednoczonych, Indiach, Japonii i Niemczech). Rosja posiada rezerwy walutowe szacowane na 582,4 mld USD (stan na 30 czerwca 2023).
Rosja jest jednym z nielicznych państw na świecie oraz jednym z trzech państw Azji (obok Turcji i Kazachstanu), którego terytorium jest położone na dwóch kontynentach. Jednocześnie jest jedynym państwem na świecie, którego tak duże obszary są umiejscowione zarówno na kontynencie europejskim, jak i azjatyckim. Takie położenie stwarza doskonałe warunki do rozwoju potencjału transportowego. Przejawia się to w przypadku Rosji między innymi w prowadzonym na bardzo dużą skalę transporcie surowców energetycznych, wydobywanych na terenie tego kraju, które trafiają do wielu państw europejskich i azjatyckich – w tym Polski i Niemiec – za pośrednictwem sieci rurociągów.
Rosyjska gospodarka ma bardzo duży potencjał rozwojowy. W państwie tym znajdują się największe na świecie zasoby surowców naturalnych, w tym drewna, cennych metali, a przede wszystkim paliw płynnych i surowców energetycznych (ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla kamiennego i brunatnego). W związku z powyższym Rosja dysponuje największymi na świecie źródłami energii. Ponadto na terenie tego państwa znajduje się również czwarta część światowych zasobów wody słodkiej.
Zarówno ropa naftowa, jak i gaz ziemny mogą być w Rosji wydobywane bez restrykcji (kwot produkcyjnych) nakładanych przez OPEC na swoich członków (Rosja nie należy do tej organizacji). W ostatnich latach produkcja ropy naftowej oraz polityka związana z transportem pozyskiwanych surowców energetycznych stała się nie tylko głównym źródłem wzrostu gospodarki, ale także środkiem geostrategicznego nacisku na rządy niektórych państw w Europie i Azji. Dodatkowym czynnikiem rzutującym na fakt prowadzenia w tym sektorze aktywnej polityki przez Rosję jest fakt, iż państwo to jest największym na świecie producentem ropy naftowej. W 2014 Rosja wydobywała 10,85 mln baryłek dziennie, co dawało jej trzecie miejsce na świecie (Arabia Saudyjska w tym samym czasie zajmowała drugą pozycję z wydobyciem na poziomie 11,62 mln baryłek dziennie, a Stany Zjednoczone były pierwsze przy wydobyciu szacowanym na 13,97 mln baryłek dziennie).
Federacja Rosyjska jest członkiem wielu organizacji o charakterze polityczno-gospodarczym. Należy do: Wspólnoty Niepodległych państw (jako kraj nieformalnie przewodzący tej organizacji), Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej, Szanghajskiej Organizacji Współpracy, Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego, Rady Państw Morza Bałtyckiego, APEC, WTO, G20. Odgrywa znacząca rolę w polityce międzynarodowej, w tym również w światowej polityce gospodarczej.
Od czasu rozpadu Związku Radzieckiego Rosja doświadczyła poważnych zmian, dokonując transformacji z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej, znacznie bardziej otwartej na rynki zagraniczne. Reformy gospodarcze przeprowadzone w latach 90. poprzedniego stulecia polegały m.in. na prywatyzacji wielu sektorów przemysłu i rolnictwa, aczkolwiek z poważnymi wyjątkami jeśli chodzi o sektory energetyczny, zbrojeniowy i im pokrewne. Proces prywatyzacji został przeprowadzony w sposób gwałtowny, wręcz niekontrolowany. Jednym z jego aspektów był mocno krytykowany w późniejszym czasie schemat „zamiany długów na udziały” (ang. „loans-for-shares scheme”) za pomocą którego wiele dużych i zyskownych przedsiębiorstw, należących dotychczas do państwa, zostało przejętych, niejednokrotnie za bezcen, przez wąską grupę oligarchów, którzy w późniejszym czasie w znaczący sposób zaczęli wpływać na politykę regionalną, a część z nich przejawiała nawet aspiracje polityczne na szczeblu federalnym. Można zaryzykować twierdzenie, że w wyniku prywatyzacji nastąpiła powtórna koncentracja własności – w tym przypadku dotyczyła ona bardzo wąskiej kasty uprzywilejowanych. Warto zauważyć, że w 2011 roku w Moskwie mieszkało najwięcej miliarderów na świecie.
W 2008 i w pierwszych miesiącach 2009 r. Rosja doświadczyła pierwszej recesji po dziesięciu latach nieprzerwanego, dynamicznego wzrostu gospodarczego, po czym gospodarka ustabilizowała się przechodząc w fazę powolnego wzrostu w latach 2009–2012. Pomimo głębokiej, ale jednocześnie krótkiej recesji, na gospodarkę rosyjską nie wpłynął w sposób znaczący globalny kryzys finansowy. Stało się tak głównie z powodu zastosowania krótkoterminowych polityk makroekonomicznych, które pomogły gospodarce przetrwać niebezpieczny okres, a także z uwagi na bardzo niski poziom długu publicznego.
Rząd rosyjski przewidywał stabilne tempo wzrostu w kolejnych latach na poziomie około 3,4% PKB, jednakże duży spadek cen ropy naftowej na światowym rynku surowców mocno zrewidował te prognozy. W 2015 roku gospodarka rosyjska skurczyła się o 3,7%.
Podstawową walutą w Rosji jest rubel (symbol: RUB), dzielący się na 100 kopiejek. Historia tej waluty sięga XIII, kiedy to został wprowadzony w Republice Nowogrodzkiej jako odpowiednik nowogrodzkiej grzywny srebra; był emitowany w postaci srebrnych sztabek i odpowiadał 200 diengom.
Jest wiele teorii dotyczących pochodzenia słowa „rubel”. Wszystkie one różnią się w szczegółach, ale łączy je jeden punkt wspólny, a mianowicie każda z nich wskazuje na czasownik „ciąć”, od którego ma pochodzić nazwa waluty.
29 czerwca 2006 roku kurs rubla został uwolniony – od tej pory jego wartość ustala rynek (do tego czasu kurs rubla był ustalany przez Centralny Bank Federacji Rosyjskiej). 11 grudnia 2013 średni kurs NBP rubla w stosunku do złotego wynosił 0,0929 (1 RUB = 0,0929 PLN). 12 grudnia 2014 średni kurs NBP rubla w stosunku do złotego wynosił 0,0587 PLN.
W 2012 produkt krajowy brutto wyniósł 2,015 bln USD. Na jednego mieszkańca przypadało wówczas 18 tys. USD (w 2010 było to 16,6 tys. USD, a w 2011 – 17,3 tys. USD).
W kolejnych latach rosyjska gospodarka (PKB) rosła: w 2010 roku o 4,5 proc., 2011 r. – 4,3 proc., 2012 r. – 3,4 proc., 2013 r. – 1,3 proc. i w 2014 – 0,6 proc. Gospodarka Rosji w pierwszym kwartale 2015 roku skurczyła się o 1,9 proc. w ujęciu rocznym.
Struktura PKB Rosji w 2012 roku przedstawiała się następująco:
PKB per capita liczony w PSN (w dolarach międzynarodowych dla Rosji i Polski w latach 1999–2012)
1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rosja | 5,720 (58%) |
6,660 (63%) |
7,270 (66%) |
7,880 (68%) |
8,970 (76%) |
10,030 (79%) |
11,560 (86%) |
14,530 (99%) |
16,340 (102%) |
19,850 (113%) |
18,860 (103%) |
19,890 (102%) |
21,790 (105%) |
22,800 (105%) |
Polska | 9,840 (172%) |
10,490 (158%) |
10,940 (150%) |
11,520 (146%) |
11,870 (132%) |
12,640 (126%) |
13,470 (117%) |
14,660 (101%) |
16,090 (98%) |
17,590 (89%) |
18,250 (97%) |
19,560 (98%) |
20,790 (95%) |
21,760 (95%) |
Źródło: Bank Światowy |
Rosyjskimi towarami eksportowymi są: ropa naftowa, gaz ziemny, rudy żelaza i innych metali, drewno i wyroby drewniane, węgiel kamienny, produkty rolnicze, wyroby chemiczne, stal i żelazo, broń, maszyny. Główne kierunki eksportu w 2014 roku: Holandia 13,7%, Chiny 7,5%, Niemcy 7,5%, Włochy 7,2%, Turcja 5%. Główni partnerzy importowi: Chiny 17,8%, Niemcy 11,5%, Stany Zjednoczone 6,6%, Włochy 4,5%, Białoruś 4,1%. W 2014 roku wartość eksportu (520,3 mld USD) była ponad 1,6 raza większa od importu (323,9 mld USD). Według SIPRI Rosja jest największym na świecie eksporterem ciężkiej broni konwencjonalnej. Surowce mineralne i drewno oraz wyroby z tychże materiałów wykonane stanowiły w 2013 roku ok. 80% wartości eksportu, co powoduje dużą wrażliwość rosyjskiej gospodarki na wahania światowych cen surowców.
Państwo | PKB (PPP, 2014) | Wzrost PKB (%) | Eksport (2014) | Import (2014) | Dług zewnętrzny (2014) | Dług publiczny (w %, 2014) | Rezerwy walutowe (2014) |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Chińska Republika Ludowa | 18090 | 7,3 | 2343,0 | 1960,0 | 949,6 | 14,9 | 3217,0 |
Stany Zjednoczone | 17350 | 2,4 | 1633,0 | 2374,0 | 17260,0 | 74,4 | 130,1 |
Indie | 7411 | 7,3 | 329,6 | 472,8 | 459,1 | 51,7 | 370,7 |
Japonia | 4767 | -0,1 | 699,5 | 798,6 | 5180,0 | 231,9 | 1261,0 |
Niemcy | 3748 | 1,6 | 1492,0 | 1188,0 | 5597,0 | 74,3 | 192,8 |
Rosja | 3577 | 0,6 | 497,8 | 308,0 | 599,0 | 13,4 | 377,8 |
Brazylia | 3276 | 0,1 | 224,6 | 230,6 | 712,5 | 58,9 | 359,4 |
Indonezja | 2686 | 5,0 | 175,3 | 168,4 | 293,2 | 25,9 | 103,4 |
Francja | 2591 | 0,2 | 584,5 | 631,1 | 5496,0 | 95,5 | 143,5 |
Wielka Brytania | 2569 | 3,0 | 480,8 | 802,1 | 9219,0 | 88,1 | 107,7 |
Meksyk | 2149 | 2,1 | 398,3 | 400,4 | 424,1 | 42,1 | 204,1 |
Włochy | 2135 | -0,4 | 513,7 | 448,4 | 2459,0 | 132,0 | 142,2 |
Źródło: |
Jednym z największych problemów współczesnego społeczeństwa rosyjskiego jest występowanie dużych nierówności społecznych wynikających z dużej dysproporcji w rozkładzie dochodów pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi. Podczas gdy na świecie miliarderzy dysponują 1–2% bogactwa narodowego, w Rosji do 110 miliarderów należy 35% całego bogactwa. Tabela pokazuje względny współczynnik proporcji dochodów 10% najbogatszych obywateli rosyjskich w stosunku do 10% najbiedniejszych. Można zaobserwować, że w 2012 roku dochody 10% najbogatszej części społeczeństwa były ponad szesnastokrotnie wyższe niż dochody 10% najbiedniejszej części, przy czym dynamika zmian wskazuje na pogłębianie się tego trendu.
Rok | 1992 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Współczynnik | 8,0 | 13,5 | 13,3 | 13,6 | 13,8 | 14,1 | 13,9 | 13,9 | 14,0 | 14,5 | 15,2 | 15,2 | 15,9 | 16,7 | 16,6 | 16,6 | 16,6 | 16,2 | 16,4 |
Sektor gospodarki w ujęciu ekonomicznym to grupa przedsiębiorstw wytwarzających dobra (towary lub usługi) o podobnym przeznaczeniu.
Rolnictwo w 2014 roku stanowiło 4,2% PKB. Główne wyroby rolnicze: ziarno słonecznika, jęczmień, owies, gryka, porzeczka, malina, agrest – 1. miejsce na świecie; żyto, marchew – 2. miejsce; suszony groch, pszenica, ziemniaki, dynia, kapusta, rzepa, ogórek, len i konopie – 3. miejsce; burak cukrowy, pszenżyto – 4. miejsce; cebula – 8. miejsce; pomidory, jabłka – 9. miejsce; soja – 10. miejsce. Rozwinięta hodowla drobiu – 4. miejsce na świecie, trzody – 7. miejsce, koni – 10. miejsce i bydła – 13. miejsce. Połów i hodowla ryb – 8. miejsce na świecie. Produkcja piwa – 4. miejsce na świecie, surowca drzewnego – 4. miejsce, paneli drewnianych – 2. miejsce.
Lata 20. XXI w. charakteryzuje poważny problem szybkiego wyludniania się obszarów wiejskich i upadku gospodarki wiejskiej. Polityka państwa w zakresie łagodzenia negatywnych skutków tych procesów od lat traktuje rolnictwo jako główny filar rozwoju obszarów wiejskich i większość decyzji rządu ma na celu jego wsparcie. Sformułowana nowa państwowa strategia rozwoju obszarów wiejskich oraz zatwierdzony w 2019 r. ambitny program krajowy, zakładają różne możliwości rozwoju gospodarczego i dobrobytu ludności wiejskiej w zależności od dostępności zasobów naturalnych i ludzkich, stopnia peryferyjności i innych cech. Jedną ze strategii jest zachęcanie do inicjatyw opartych na społecznościach lokalnych i promocja budownictwa mieszkaniowego poprzez programy preferencyjnych kredytów hipotecznych na wsi. Na koniec autorzy przedstawiają krótki opis wpływu pandemii COVID-19 na rozwój obszarów wiejskich w Rosji i próbują przewidzieć jej dalsze konsekwencje.
Wpływu pandemii COVID-19 na rozwój obszarów wiejskich w Rosji cechuje masowy napływ mieszkańców dużych miast do podmiejskich chat, a nawet do odległych wiosek, gdzie o wiele łatwiej było przetrwać restrykcje covidowe. Prognozuje się wzrost kosztów nieruchomości poza miastami. Kilkukrotnie wzrosło zapotrzebowanie na usługi firm instalujących anteny zapewniające zrównoważony dostęp do Internetu w wiejskich domach.
Federacja Rosyjska posiada znaczny potencjał przemysłowy. Duża część zakładów przemysłowych została zbudowana w czasie ZSRR, przy czym większość z nich zostało znacznie zmodernizowanych po 1991 roku. Dynamikę produkcji przemysłowej w latach 1999–2015 przedstawia poniższa tabela.
Rok | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
Prod. przemysł. | 8,1 | 8,8 | 6,2 | 3,7 | 7,0 | 6,4 | 4,0 | 4,8 | 7,4 | 3,5 | – 13,1 | 8,3 | 4,7 | 3,1 | 0,1 | 1,6 | – 3,4 |
W rosyjskim przemyśle zbrojeniowym jest zatrudnionych 2,5–3 mln ludzi, co stanowi około 20% wszystkich miejsc pracy w sektorze przemysłowym. Rosja jest drugim na świecie (po Stanach Zjednoczonych) największym eksporterem broni konwencjonalnej. W latach 2000–2008 wartość eksportu rosyjskiej broni wzrosła ponad dwukrotnie – z około 3,7 do około 8 mld USD. W kolejnych latach wzrost eksportu rosyjskiej broni był równie dynamiczny. W 2012 roku wartość eksportu tej gałęzi przemysłu wyniosła 15,16 mld USD, a w 2013 – 15,7 mld USD. Za 85% eksportu odpowiada przedsiębiorstwo państwowe Rosoboronexport (w 2013 roku wyeksportowało ono wytwory przemysłu zbrojeniowego o wartości 13,2 mld USD). Przewidywany jest stały trend wzrostowy. Do 2050 roku Rosja zamierza czterokrotnie zwiększyć eksport broni, który ma osiągnąć do tego czasu roczną wartość 50 mld USD. Zakłada się, iż dystans do Stanów Zjednoczonych, które są największym eksporterem broni na świecie, ma się systematycznie zmniejszać. Założenie to pokrywa się z utrzymującą się od dłuższego czasu dynamiką eksportu, która jest obserwowana w tym sektorze. Broń jest eksportowana do około 80 państw, przy czym jej największymi odbiorcami w ostatnich latach były: Indie, Chiny, Wietnam, Indonezja, Algieria, Wenezuela, Malezja, Iran oraz Serbia. W 2013 roku największym importerem rosyjskiej broni były Indie – wartość eksportu produktów przemysłu zbrojeniowego do tego państwa wyniosła 4,78 mld USD, co stanowiło mniej więcej trzecią część całego rosyjskiego eksportu w tym sektorze, który w tym samym roku wyniósł 15,7 mld USD. Państwo to jest głównym odbiorcą rosyjskiej broni od 2007 roku.
Na opublikowanej 22 lipca 2013 liście „Defense News Top 100”, która prezentuje przychody stu największych przedsiębiorstw przemysłu zbrojeniowego, znajduje się 7 rosyjskich producentów broni:
Podobna lista opublikowana dwa lata później, 29 lipca 2015. Znalazło się na niej również 7 rosyjskich przedsiębiorstw, przy czym poprzednio wymienione zajęły wyższe pozycje:
Dynamikę eksportu produktów rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego przedstawia poniższa tabela.
Rok | 2000 | 2004 | 2007 | 2010 | 2012 | 2013 |
Eksport broni (w mld USD) | 3,7 | 5,8 | 7,5 | 10 | 15,6 | 15,7 |