W dzisiejszym świecie Trias zyskał niezaprzeczalne znaczenie. Niezależnie od tego, czy jest bohaterem poważnych zmian, przedmiotem debaty, czy historycznym punktem odniesienia, Trias budzi powszechne zainteresowanie. Jej oddziaływanie wykracza poza określony obszar, wpływając na różne aspekty życia codziennego. W tym artykule będziemy dalej badać rolę Trias i jego znaczenie w bieżącym kontekście. Od jego powstania po ewolucję, w tym jego implikacje, zagłębimy się w pełną analizę, która pozwoli nam lepiej zrozumieć zakres Trias i jego znaczenie w dzisiejszym społeczeństwie.
Nazwa pochodzi z języka greckiego tryas – trójdzielny. Została wprowadzona w 1835 roku przez geologa niemieckiego Albertiego dla podkreślenia wyraźnej trójdzielności osadów tego okresu w środkowej Europie.
Mapa przedstawiająca ułożenie lądów przed około 230 mln lat
Czasami dla triasu z terenu Polski i Niemiec stosuje się tradycyjny podział oparty na dominującym typie skał, a nie na wieku: pstry piaskowiec, wapień muszlowy, kajper i retyk. Jednostki te w dużym stopniu pokrywają się odpowiednio z dolnym, środkowym i górnym triasem (kajper i retyk).
Trias był drugim okresem prosperity płazów tarczogłowych, niektóre z nich osiągały 5 m długości i 0,5 tony wagi. We wczesnym triasie pojawiły się pierwsze płazy bezogonowe. Pojawiły się pierwsze krokodyle (w tym okresie wyłącznie lądowe), jaszczurki i żółwie. We wczesnym i środkowym triasie główną grupą gadów były gady ssakokształtne, które jednak od triasu środkowego (drapieżcy) i triasu późnego (roślinożercy), wypierane przez tekodonty, zanikły wraz z końcem okresu.
W późnym triasie pojawiły się pierwsze dinozaury, szybko się różnicując na trzy podstawowe grupy: dinozaury gadziomiedniczne (zauropody i teropody) oraz dinozaury ptasiomiednicze.
Pod koniec triasu pojawiły się też pierwsze ssaki, wywodzące się z gadów ssakokształtnych. Z późnego triasu pochodzą też pierwsze latające gady – pterozaury.
Fauna morska
Prawie wszystkie rzędy bezkręgowców morskich są nowe w stosunku do form paleozoicznych. Dochodziło do szybkiego rozwoju małży, choć ramienionogi w dalszym ciągu były pospolite. Szybko rozwijały się liliowce łodygowe, stanowiąc jedną z najczęstszych skamieniałości triasu. Powszechne były także ślimaki. Ważną i liczną grupą były amonity.
Z triasu środkowego znani są pierwsi przedstawiciele koralowców – Scleractinia, które jednak w tym okresie występowały dość nielicznie, zarówno formy osobnicze jak i rafotwórcze. W Polsce, na Śląsku Opolskim, występują jedne z najstarszych na świecie raf skleraktiniowych. Relatywnie rzadkie są gąbki i mszywioły, choć gąbki były ważnym składnikiem pierwszych, nielicznych raf triasowych (koralowcowo – gąbkowych) triasu środkowego. Wśród niezbyt rozpowszechnionych jeżowców spotyka się tylko formy regularne.
Wśród ryb szczególnie pospolite były drobne rekiny o płaskich koronach zębów, miażdżące muszle bezkręgowców. Pod koniec okresu pojawiły się pierwsze rekiny współczesne – Neoselachi. Pospolite były ryby kostnochrzęstne i przejściowce. Pojawiły się pierwsze Teleostei. W obrębie dwóch ostatnich grup, zaliczanych do Neopterygii, zaznaczyły się tendencje w budowie charakterystyczne dla większości współczesnych promieniopłetwych (np. symetria płetwy ogonowej). W całym triasie występowały jeszcze zwierzęta konodontonośne; wymarły z końcem okresu. Pojawiły się liczne wielkie grupy gadów morskich, z których notozaury i plakodonty wymarły pod koniec okresu. Ziemnowodne notozaury były dominującą grupą gadów morskich. Z początkiem okresu pojawiły się plezjozaury, a wkrótce potem także ichtiozaury. Te ostatnie pod koniec triasu były liczne i osiągały duże rozmiary.
Trias na obszarze Polski
W triasie na terytorium Polski panował klimat ciepły, półsuchy i suchy, niekorzystny dla roślinności przez co na obszarach lądowych była ona uboga. Powstały wówczas czerwone piaskowce, które występują w Sudetach (niecka północnosudecka, niecka śródsudecka) i wokół Gór Świętokrzyskich. W Tatrach są piaskowce kwarcowe i mułowce z tego okresu. Wskutek transgresji pod koniec wczesnego triasu powstało rozległe, płytkie morze na terenie Polski i Niemiec. Na dnie morskim osadzały się wapienie, odsłonięte na Górnym Śląsku i w rejonie świętokrzyskim. Inny płytki zbiornik istniał na południu, dzięki któremu powstały wapienie i dolomity budujące znaczną część Tatr. W późnym triasie powróciły lądowe warunki i pustynny klimat, dzięki któremu powstały czerwonawe mułowce i iłowce.
Głównymi bogactwami z okresu triasowego są rudy cynku i ołowiu oraz surowce węglanowe.
W skałach triasowych Polski, w Krasiejowie, jest jedno z najbogatszych na świecie stanowisk szkieletów wielkich płazów i gadów kopalnych, w tym przedstawiciela kladuDinosauriformes (obejmującego dinozaury i formy najbliżej z nimi spokrewnione) z rodzaju Silesaurus. W rejonie świętokrzyskim znanych jest kilka stanowisk z bogatym zespołem tropów płazów i gadów wczesnego triasu. W późnotriasowych osadach w Lisowicach odnaleziono m.in. kości dwóch nieopisanych jeszcze naukowo teropodów oraz największego znanego dicynodonta – Lisowicia bojani.
Poziomo zaznaczono ery; W lewych kolumnach znajdują się okresy; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki
.png)
