W tym artykule zbadamy temat Republika z różnych perspektyw i punktów widzenia, aby zapewnić czytelnikowi wszechstronną i kompletną wizję tego tematu, który jest dziś tak aktualny. Przeanalizujemy jego wpływ w różnych obszarach życia codziennego, a także jego implikacje na poziomie globalnym. Poprzez wyczerpującą analizę postaramy się rozwikłać jej przyczyny, konsekwencje i możliwe rozwiązania, dostarczając odpowiednich danych i dowodów naukowych potwierdzających nasze argumenty. Podobnie będziemy polegać na opinii ekspertów w tej dziedzinie, aby wzbogacić dyskusję i zaoferować szeroką i wzbogacającą wizję dotyczącą Republika. Czytaj dalej, aby zgłębić ten fascynujący temat!
Ten artykuł dotyczy ustroju politycznego. Zobacz też: Republika – ujednoznacznienie.
Republika (łac.res publica – dosł. rzecz pospolita, rzecz publiczna, rzecz stworzona pospołu) – zgodnie ze współczesną definicją ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony na określony czas w wyniku wyborów.
Do czasów II wojny światowej w języku polskim w nomenklaturze polityczno-prasowej używano słowa Rzeczpospolita. Odnoszono je nie tylko do Polski (jak się to obecnie robi), ale również do innych państw o ustroju republikańskim, szczególnie do Rzeczypospolitej Rzymskiej, Rzeczypospolitej Francuskiej, Rzeczypospolitej Weneckiej i Rzeczypospolitej San Marino.
W republice występują różne systemy rządów, zależnie od organu sprawującego władzę, którym może być:
prezydent wybierany na określony czas, z ograniczoną (albo z nieograniczoną) możliwością ponownego wyboru; prezydent może być odpowiedzialny przed innym organem państwa, bądź posiadać nieograniczoną władzę;
rząd odpowiedzialny przed parlamentem lub przed prezydentem.
Z uznaniem (albo nieuznaniem) danego państwa za republikę istnieją poważne problemy ze względu na liczne historyczne definicje. Pod pojęciem republiki rozumiano kiedyś:
Państwo o ustroju niemonarchicznym. Stanowisko to podzielali Machiavelli i Monteskiusz. Sam Monteskiusz dzielił republiki na demokratyczne i arystokratyczne.
Państwo, czyli wspólnotę zjednoczoną prawem i wspólnym pożytkiem, jak pisał Jean Bodin. Uważał on monarchię za najlepszą republikę.
Państwo o ustroju mieszanym, łączącym cechy monarchii, arystokracji i demokracji.
Ostatnia definicja szczególnie popularna była wśród polskich autorów, wzorujących się na stoikach rzymskich. Właśnie z tego powodu nazwano monarchię Królestwa Polskiego rzecząpospolitą, czyli republiką.
Historia
w początkach VI wieku p.n.e. – powstała demokracja ateńska, jako pierwowzór ustroju republikańskiego. W języku greckim słowo δημοκρατία oznaczało i oznacza także dziś republikę.
V–I wiek p.n.e. – klasyczna Republika rzymska, skąd wywodzi się termin republika.
przełom XVIII i XIX wieku – w wyniku rewolucji amerykańskiej utworzono Stany Zjednoczone, które miały już charakter republiki nowożytnej; w wyniku rewolucji francuskiejFrancja została tymczasowo przekształcona w republikę – również później, w wyniku wojen napoleońskich w Italii powstały nowe, krótkotrwałe republiki, np. Cisalpińska, Partenopejska czy Rzymska. Ustrój republikański dwukrotnie wybierali Grecy, raz w powstaniu 1800 r. proklamując Republikę Heptanezu, następnie po sukcesie pierwszej fazy powstania 1821, proklamując Republikę Grecji. Jednak w zamian za wsparcie mocarstw, w 1832 r. przyjęli z zagranicy monarchę.
lata 1815–1914 – utworzono Rzeczpospolitą Krakowską (istniała do 1846 roku); również Francja dwukrotnie przyjmowała na nowo ustrój republikański: w latach 1848 i 1870; nowe republiki powstały także w Ameryce Łacińskiej (np. Peru w 1821 roku).